“Злачынства і пакаранне” літвіна. Частка ІІ

“Злачынства і пакаранне” літвіна

№ 7 (1394) 16.02.2019 - 23.02.2019 г

Частка ІІ. З шабляй у руках

Падскарбі Трыбунала

У тым самым 1759 годзе Міхала Валадковіча абіраюць дэпутатам Галоўнага Трыбунала ВКЛ ад Наваградскага ваяводства.
Разам з тым, ён атрымлівае і далёка нешараговую пасаду трыбунальскага падскарбія — чалавека, які адказваў за фінансы. Але прадстаўнікі радзівілаўскай партыі ў Трыбунале апынуліся ў меншасці. Таму на прыхільныя для сябе судовыя выракі ёй разлічваць не выпадала.

Адной са справаў, якую разглядаў Трыбунал, быў зацяжны канфлікт Юзафа Валадковіча з пакрыўджаным Яцынічам. Саму ідэю выступіць на Трыбунале супраць Валадковіча Яцынічу мог падказаць будучы падканцлер ВКЛ Антоні Пшаздзецкі, які здавён меў ад гэтага роду непрыемнасці. Праўда гэта ці выдумка тых, хто пазней спрабаваў знайсці нейкую логіку ў падзеях 1760 года, таксама невядома.

Найбольш падрабязна гісторыя Міхала Валадковіча апісаная гісторыкам з наваградскімі каранямі Эдвардам Катлубаем. У 1857 годзе ў Вільні выйшла ягоная праца “Нясвіжская галерэя партрэтаў Радзівілаў”. Заснаваная на архіве магнатаў, яна згадвае вельмі шмат дэталяў, якія не прывёў нават радзівілаўскі агент Марцін Матушэвіч. А менавіта яго дыярыуш стаў для большасці пісьменнікаў асноўнай крыніцай, з якой яны чэрпалі натхненне, апісваючы гэтыя падзеі.

Свавольства як лад жыцця

Як вядома, нормай паводзінаў сапраўднага шляхціца ў тыя часы, была ўмоўная формула “чым горш, тым лепш” (або “баяцца — значыць паважаюць”). Яшчэ трэба было зрабіць выбар, з кім з “моцных гэтага свету” ў ВКЛ ты звяжаш сваё жыццё. Здрада патрону магла мець вельмі цяжкія наступствы. Застацца “незалежным назіральнікам” у бесперапыннай грамадзянскай вайне было немагчыма. Нават сяляне апынуліся ўцягнутымі ў канфлікт. Магчыма, яго водгулле засталося і да нашага часу, стаўшы прычынай варажнечы паміж асобнымі вёскамі, якая часам яшчэ сустракаецца. Сур’ёзны і абгрунтаваны прысуд таму змрочнаму часу анархіі змясціў у сваім нарысе звычаяў шляхты ў Польшчы і Літве (1898) гісторык з Меншчыны Аляксандр Ельскі.

Вось і Міхал Валадковіч мусіў апраўдваць высокі давер Пане Каханку.

Абраны дэпутатам, ён яшчэ падчас Віленскай кадэцыі трыбунала, якая распачалася ў 1759 годзе, адзначыўся рознымі эксцэсамі. Фактычна, сваімі справамі ён не займаўся, увесь час сноўдаючыся з сябрамі па віленскіх вуліцах, не даючы спакою месцічам. Праўда, сыйшло яму тое з рук.

У пачатку лютага Трыбунал распачаў сваю працу ў Менску. Яго маршалак Міхал Сапега, нібыта маючы хатні клопат (!), перадаў маршальскае жазло віцэ-маршалку Міхалу Марыконе, а сам выехаў у свой маёнтак.

Апынуўшыся ў родным Менску, Валадковіч, які і так пачуваўся гэткім рыцарам без страху і дакору, бо заўсёды меў падтрымку сына самага ўплывовага магната, цалкам адключыў тармазы. Маючы да Марыконе справядлівую антыпатыю як да прадстаўніка варожага лагеру Чартарыскіх, а таксама як да “замежніка” — віцэ-маршалак меў карані ў сонечнай Італіі, а Валадковічы былі соллю зямлі беларускай — малады падскарбі даў волю пачуццям.

1 лютага ў сядзібе Валадковічаў (верагодна, на месцы сённяшняга Палаца Рэспублікі) быў наладжаны шыкоўны абед для запрошаных трыбунальскіх калегаў. Кажуць, што такім чынам Міхал хацеў схіліць шалі поспеху ў вырашэнні братавай справы. Калегі ад’ехалі на пасяджэнне, а Валадковіч з бліжэйшымі сябрамі працягнуў баляванне. У зале Трыбунала ён з’явіўся толькі надвячоркам, узмоцнены віном і ў аж занадта добрым настроі.

Наконт таго, дзе маглі адбывацца пасяджэнні Трыбунала, існуе некалькі версій. Адна з іх кажа пра палац, які неўзабаве будзе прыналежыць Пшаздзецкім (цяпер там галерэя Леаніда Шчамялёва), другая — пра будынак менскага гродскага суда на старым замку.

Выхапіўшы шаблю, Валадковіч падскочыў да месца маршалка, дзе сядзелі дэпутаты троцкі Францішак Рамановіч і віленскі Міхал Шумскі. Але ўбачыўшы, што Марыконе там няма, адправіўся яго шукаць і знайшоў пры канцылярскім стале. Затым пачаў патрабаваць, каб той даў загад музыкам трыбунальскай варты прыйсці і ажывіць перапынак у справаводстве гукамі бубнаў і флейтаў. Такое раней здаралася. Але Марыконе не звярнуў увагі на патрабаванні Валадковіча ды яшчэ дадаў, што гэта “гультайскі звычай”. Валадковіч, убачыўшы, што віцэ-маршалак гуляў у пярэрве ў карты на грошы, слушна заўважыў, што “гульня ў карты — шулерская справа”. Пасля чаго з усяго маху трэснуў па стале шабляй, якая апусцілася зусім блізка ад рукі Марыконе. Апошні падхапіўся і спехам адскочыў у бок, падумаўшы, што калі не раздражняць шаленца, той хутка супакоіцца.

Але дух Бахуса і Шалу патрабаваў выйсця. Валадковіч схапіў абрус, якім быў накрыты стол, змахнуў яго разам з грашыма і картамі, а потым накінуў на Марыконе і падрыхтаваўся да нападу на бяззбройнага маршалка. Гэта ўбачыў лідскі дэпутат Юзаф Длускі і паспеў схапіць Валадковіча за кунтуш, выпадкова атрымаўшы пры гэтым шабляй па руцэ. Адносна таго, наколькі сур’ёзнай была атрыманая рана, версіі даследчыкаў
разыходзяцца. Катлубай пісаў пра “да косці”, а а Матушэвіч сцвярджаў, што тая драпіна загаілася ўжо праз суткі.

Длускі кінуўся наўцёкі, бо таксама не меў зброі. Загнаны Валадковічам у кут, ён бы, пэўна, страціў жыццё, калі б на гэты раз у бойку не рынуўся сам Марыконе. Выкруціўшы руку Валадковічу, ён выбіў шаблю, якую падабраў Тадэвуш Рэйтан — ён знаходзіўся побач. Абяззброены, Валадковіч вокамгненна супакоіўся. Але калі Длускі пачаў жаліцца на рану, Міхала зноў ахапіў шал і ён, аблаяўшы таго апошнімі словамі, даў яму ў твар кулаком.

Магчыма, такія паводзіны былі абумоўленыя яшчэ і тым, што дэкрэт у справе брата быў разгледжаны зусім не на карысць Юзафа. Цяпер яму належала выплаціць Яцынічу 2000 коп грошаў (4000 злотых), ды яшчэ адсядзець год і шэсць тыдняў, прычым гэтым разам у сапраўднай вязніцы.

Неўзабаве ў зале зноў пачалася сварка. На гэты раз Валадковіч стаў гасіць свечкі. Іх запальвалі, а ён працягваў секчы кноты. Нарэшце, Марыконе зачытаў дэкрэт. Тады Міхал страшэнна аблаяў сваіх калегаў, а тыя спехам, ад граху падалей, пакінулі залу і раз’ехаліся.

На гэтым справа не скончылася. Хмель штурхаў героя вечарыны на працяг подзвігаў. Трыбунальскім музыкам, якія сядзелі на гаўптвахце, ён загадаў ісці за сабой. Крочачы па цэнтры Менску, Валадковіч
заўважыў дамініканаў, якія рухаліся з насілкамі па памерлага. Разагнаў іх, завалодаў насілкамі і пад жалобныя гукі музычных інструментаў выправіўся ў турнэ па кватэрах, дзе жылі дэпутаты Трыбунала. Нікога не заспеўшы ні там, ні на кватэры маршалка Сапегі (дзе ён паразганяў дваровых людзей), Валадковіч з насілкамі з’явіўся на кватэры трыбунальскага пісара Антонія Паца. Уварваўшыся на вячэру з шабляй, убачыў Марыконе ды ізноў нарабіў вэрхалу. Пасля чаго, зняможаны, паваліўся на падлогу і ў непрытомнасці быў дастаўлены ў сваю сядзібу.

Нечаканы працяг

Трохі ачомаўшыся на раніцу, Міхал схапіўся за хворую галаву — і вывесіў белы сцяг. А тут акурат Пац запрасіў на сваю кватэру Марыконе і Длускага з аднаго боку, і Валадковіча з другога, паспрабаваўшы іх прымірыць. І, нібыта, гэта яму ўдалося. Ва ўсялякім выпадку, вонкава так і выглядала. Але надта разумныя і моцныя гульцы стаялі за спінамі пацярпелых. Ніхто з іх не хацеў марнаваць такі выдатны шанец разабрацца з ненавіснымі Валадковічамі і накаўтам зваліць Радзівілаў.

Таму пакуль падскарбій належным чынам выконваў свой трыбунальскі абавязак, за яго спіной закруцілася сапраўдная змова. На бяду Міхала, браты і ўплывовыя сваякі ў Менску на той час адсутнічалі. Таму Марыконе пайшоў ва-банк.

Лісты, у якіх апісваліся злачынствы Валадковіча, ляцелі ва ўсе бакі. У кожным з іх яго свавольствы павялічваліся ў маштабах. Вось ужо не толькі Длускі пацярпеў, але яшчэ і пара дэпутатаў, а таксама і мэбля. Вось шабляй было рассечанае маршальскае жазло і нават крыж, які стаяў на стале. Праўда, у адных “крыніцах” сцвярджаецца, што Валадковіч шабляй ударыў побач з ім, у другіх — што меў толькі намер знішчыць святыню, а ў трэціх — што ў паўзмроку адсек невялічкі кавалак крыжа. Але агулам на выхадзе атрымлівалася даволі сур’ёзная карціна.

Апісанні злочынаў буякі атрымалі пры каралеўскім двары. Даведаўся пра іх Міхал Сапега, а таксама Чартарыскія і Пшаздзецкія. Вядома, патрапіў такі ліст і да віленскага ваяводы Міхала Радзівіла. У ім Марыконе пытаў, як належыць пакараць Валадковіча. Але думка давесці ўсё да смяротнага выраку за зневажэнне каралеўскага гонару і збройны напад ужо выкрышталізавалася ў штабе змоўшчыкаў.

Аўтарам плана некаторыя лічаць графа Пшаздзецкага — уладальніка Заслаў’я і патрона Казіміра Дамейкі, дзеда Ігната. Пагатоў, графу не раз даводзілася ратавацца з Менску ўцёкамі, калі браты Валадковічы ды іх сваякі выходзілі на “вайскова-палітычны рынг”. Ну, а тое, што Марыконе смела пайшоў у наступ і ў далейшым карыстаўся поўнай падтрымкай Чартарыйскіх, падказвае, хто стаяў на вяршыні піраміды.

Для Радзівілаў і іх прыхільнікаў справа разгортвалася самым горшым чынам. З аднаго боку, Валадковіч быў “іх чалавекам”, і яны былі абавязаны бараніць яго любым чынам. Але з-за таго, што яго свавольства ўдалося падаць як нечуванае злачынства, у якім нібыта пацярпеў гонар караля, без пакарання яно застацца не магло. Тым болей, такая выхадка шляхціца магла даць добры прыклад астатнім, падахвоціўшы іх нападаць на найвышэйшую судовую ўстанову ВКЛ, калі таго пажадаецца.

Таму Міхал Радзівіл адказаў, што суд сам мае паўнамоцтвы вырашыць, як пакараць Валадковіча. Ад удзелу ў справе магнат абстрагаваўся, адчуваючы, што мэты яе значна больш амбітныя, чым проста пакаранне злачынцы. Але ніхто не думаў, што справа вырашыцца так, як таго хацеў Марыконе.

У ноч з 12 на 13 лютага ў памяшканні менскай гаўптвахты прагучаў залп, які абарваў жыццё Міхала Валадковіча.

Зміцер ЮРКЕВІЧ,
гісторык-архівіст

http://kimpress.by/index.phtml?page=2&id=15921

“Злачынства і пакаранне” літвіна . Частка І

Прапануем увазе чытачоў блога першую частку гісторыі дзядзькі Тадэвуша Рэйтана -  Міхала Валадковіча. Які быў растраляны ў Менску ў ноч з 12 на 13 лютага 1760 па несправядлівым прысудзе Галоўнага Трыбунала ВКЛ. 

“Злачынства і пакаранне” літвіна

№ 6 (1393) 09.02.2019 - 15.02.2019 г

Частка І. Іх норавы

Гісторыя, якую мы распавядзем, пачалася 1 лютага 1760 года ў Менску, які ў тыя часы быў “сталіцай” ваяводства. Фіналам стаў расстрэл па прысудзе Галоўнага Трыбунала ВКЛ падскарбія таго ж Трыбунала Міхала Валадковіча, якому было на той момант усяго 25. Рэха растрэльнага залпу, якое пралунала над Менскам у марозную ноч з 12 на 13 лютага, скаланула ўсю “Літву” і ледзь не прывяло да грамадзянскай вайны. Тое, што пачалося як фарс, завяршылася трагедыяй.

І невыпадкова, што ці не ўсе пісьменнікі таго часу, карані якіх — у беларускай зямлі, не абыходзілі ўвагай гэтае здарэнне. Сярод тых, хто “пацешылі” мэтавую аўдыторыю той ці іншай яго версіяй — Марцін Матушэвіч, Станіслаў
Рэйтан і Генрык Жавускі (далёкія сваякі Валадковіча), Эдвард Катлубай, Ігнацы Ходзька, Уладыслаў Сыракомля, Каэтан Крашэўскі... А ўжо ў наш час беларускі гісторык Андрэй Мацук апублікаваў сваё даследаванне “Права і справа смяротнага пакарання Міхала Валадковіча ў 1760 г.”, паказаўшы, як працаваў складаны механізм беларускай палітыкі ХVIII стагоддзя. Новыя і цікавыя дакументы, датычныя гэтай справы, удалося знайсці і нам. Склаўшы разам досвед папярэднікаў і свой ўласны даробак, паспрабуем прадставіць чытачу “3D-гісторыю” — хаця, шчыра кажучы, гукі стрэлаў і вібрацыі конскага тупату, гучныя “Віваты!” і водар “дыму Айчыны” ў якасці дапаўнення былі б больш чым дарэчы.

Міхал з роду Валадковічаў гербу “Радван”

Стары беларускі шляхецкі род Валадковічаў мае
даўнюю гісторыю — з канца XV стагодзя. Багата звестак аб ім можна знайсці ў працах гісторыка Фёдара Чарняўскага, выдатнага знаўцы гэтага роду. Мы ж сканцэнтруем увагу на прамых продках Міхала.

Пасля страшнай вайны сярэдзіны XVII стагоддзя Валадковічы занялі даволі сур’ёзныя пазіцыі ў Менскім ваяводстве. Дзядулем Міхала быў менскі стольнік Дамінік Валадковіч. Адзін з дзядзькоў — знакаміты першасвятар уніяцкай царквы Рэчы Паспалітай Феліцыян-Піліп. Кар’ера бацькі Міхала Лявона як менскага ўрадніка таксама склалася даволі паспяхова, але значнай ролі ў палітычным жыцці ВКЛ ён не адыграў. У шлюбе з Канстанцыяй з Цэханавецкіх у яго нарадзілася трое сыноў і дачка Тарэза. Дарэчы, у 1739 годзе ў менскім касцёле Найсвяцейшай Панны Марыі яна пабралася шлюбам з гусарскім харужым і наваградскім стражнікам Дамінікам Рэйтанам. А праз год у іх з’явіўся першынец Тадэвуш, у будучыні — наш нацыянальны герой! Менавіта праз Валадковічаў парадніліся роды Рэйтанаў, Касцюшкаў, Дамейкаў.

Міхал, наймалодшы з дзяцей Лявона, нарадзіўся ў 1735 годзе. Паколькі Валадковічы належалі да прыхільнікаў нясвіжскай галіны Радзівілаў, то і самому Міхалу, і ягонаму брату Юзафу было наканавана пераняць ад бацькі рэй у радзівілаўскай партыі Менскага ваяводства. Як сведчаць паданні, Міхал з дзіцячых гадоў быў сябрам Караля Станіслава “Пане Каханку”, старэйшага за яго ўсяго на год. І, паводле чутак, адзінае, пра што шкадаваў Каханку на схіле жыцця, была трагічная смерць лепшага сябра Міхала і падзел краіны ў 1772 годзе.

Узоры “шляхецкай рамантыкі”

Але такое сяброўства вымагала і адпаведных паводзінаў. Бо, як вядома, Радзівіл і сам не быў анёлам, і таварышы, падабраныя ў княскі почат, мусілі трымаць “высокую планку даверу”. То бок, быць годнымі ўдзельнікамі любых, нават самых шалёных выхадак маладога князя. Таму імёны Міхала і Юзафа Валадковічаў на Меншчыне грымелі. Асабліва сярод апанентаў Радзівілаў.

Пралогам да трагедыі 1760 года паслужыла старая варажнеча паміж двума магнацкімі кланамі — Радзівілаў і Чартарыскіх (г.зв. “Фаміліі”), якія карысталіся падтрымкай “масквы”. Як піша гісторык Андрэй Мацук, новы віток супрацьстаяння паміж магнацкімі групоўкамі распачаўся ў 1755 годзе. І, вядома, не без дай-прычыны.

Як заўсёды, падставай паслужыла барацьба за ўплыў у дзяржаве — за пасады, уладу і вялікія грошы. Пры двары караля Аўгуста ІІІ клан Чартарыскіх пачаў губляць пазіцыі, але здавацца не збіраўся. Цяпер цяжка сказаць дакладна, што ў гэтай “вайне” было на карысць дзяржавы. А вайна была архіскладаная. Чытаючы, як інтрыгавала наша шляхта і магнаты, змагаючыся за “прамень сонца” на сваім твары пад пахмурным беларускім небам, разумееш, што жарсці былі не менш палкія, чым у якіх французаў часоў Рышэлье. Праўда, не знайшлося пакуль свайго Дзюма, які б па-майстэрску вымаляваў мясцовых “трох мушкецёраў”.

Адной з першых ахвяраў 1755 года ледзь не стаў “радзівільчык” Юзаф Валадковіч. Будучы дэпутатам Трыбунала, які адбываўся ў Вільні, ён патрапіў у пастку, падрыхтаваную паплечнікамі Чартарыскіх. Нейкі Францкевіч, пінскі гродскі падстараста, зазваў яго ў палац Флемінгаў, дзе кватэраваў. Там на Валадковіча накінулася зграя шляхцюкоў з шаблямі. Выратавала яго ад немінучай смерці толькі фізічная моц (як ва ўсіх Валадковічаў), выдатнае валоданне халоднай зброяй і своечасова прамоўленая кімсьці фраза, што на дапамогу ўжо ляціць Пане Каханку.

Рубака атрымаў 26 ранаў, але выжыў. Тым шляхцюкам, якія ў 1756 годзе прадстаўлялі на менскім сойміку варожую Радзівілам партыю, пашанцавала куды меней — некалькі з іх загінула ў сечы ад рук братоў Валадковічаў і іх сяброў. Быў сярод іх і Багушэвіч, бацька Станіслава, які ў 1773 годзе стане поплеч з Тадэвушам Рэйтанам і Самуэлям Корсакам.

Думаецца, пара такіх эпізодаў (а было іх значна болей і больш крывавых), з’яўляюцца неблагой ілюстрацыяй “шляхецкай рамантыкі” таго часу. Таму ўсё, што адбылося праз чатыры гады з Міхалам Валадковічам — толькі працяг супрацьстаяння, ці нават яго кульмінацыя.

Маральная сатысфакцыя

Незадоўга да Трыбунала 1760 года краснасельскі стараста Юзаф Валадковіч стаў фігурантам крымінальнай справы. Меў ён суседа, старога шляхціца Яцыніча, які валодаў з даўніх часоў невялічкім фальваркам на беразе возера. Надумаўшы далучыць той фальварак да сваіх немалых уладанняў, Валадковіч прапанаваў Яцынічу прадаць яго. Але той адмовіўся. З гэтай хвіліны не меў ён спакою ні днём, ні ўначы, бо помслівы сусед шкодзіў яму чым мог.

Даведзены да адчаю, Яцыніч вырашыў атрымаць хоць маральную сатысфакцыю. Ён загадаў сваім прыгонным апрануць куль саломы ў кунтуш, раскласці на беразе возера і як след адлупцаваць. Пан пытаў у сялянаў: “Каго тут б’яце?” — “Пана Валадковіча”, — адказвалі яны. “За што?” — “Бо нам шкодзіць, б’е, рабуе і быдла забірае.” — “То біце ж добра, каб розуму набраўся”.

Калі Валадковіч даведаўся пра забавы старога шляхціца, то прыдумаў свой адказ — у духу жартаў Пане Каханку. Нібыта зразумеўшы, што “шкодзіць грэх”, Юзаф стаў паводзіць сябе з Яцынічам падкрэслена ветліва — і такім чынам цалкам пераканаў яго, што цяпер яны зажывуць як раней, па-добрасуседску. Яцыніч клюнуў на прынаду і нават пагадзіўся нанесці візіт Валадковічу.

І вось, пасля сытнага абеду Юзаф прыпёр яго “да сцяны”, і той прызнаўся ў сваіх жартах. Тады Валадковіч загадаў сваім людзям расцягнуць на беразе возера Яцыніча і адмераць яму сто бізуноў. Прычым стоячы побач, ён пытаў “ А каго тут б’яце?”— “Ё то, пане, куль саломы.” — “А, ну то малаціце добра”, — заахвочваў сваіх людзей Валадковіч.

Завершылася гэтая справа тым, што пакрыўджаны Яцыніч занёс скаргу на Валадковіча ў менскі гродскі суд. Асудзілі Юзафа на шэсць тыдняў цывільнай вежы (якія Валадковіч спадзяваўся адсядзець у айцоў бернардынаў, і разам з імі добра пабаляваць) і штрафу 200 коп грошаў (400 злотых, не вельмі вялікая сума для заможнага шляхціца).

Такі прысуд буяка сустрэў са смехам. Але Яцыніч пайшоў далей і апеляваў да Галоўнага Трыбунала ВКЛ. Магчыма, за такім рашэннем стаялі людзі з клана Чартарыскіх, якія пажадалі скарыстаць неблагі шанец прыціснуць, нарэшце,
няўлоўнага Валадковіча. А паколькі ў Трыбунале 1760 года мусіла весці рэй Фамілія, то ажыццявіць такі намер было нескладана.

Зрэшты, вернемся пакуль да Міхала Валадковіча, каб паказаць, што і ён быў годным сваёй славы “вялікага шаленца”.

Прароцтва дамініканіна

Як пісаў Каэтан Крашэўскі, Міхал Валадковіч быў “надзвычайнай сілы і бясстрашных паводзінаў”, і ў рыцарскім чыне не меў ён роўных. Ды, на бяду для яго, час быў мірны, таму шалёная фантазія шукала выхаду пры кожнай аказіі. Зацяты паляўнічы, хадзіў ён на мядзведзя з адным толькі вошчапам (дзідай).

Кажуць, па натуры Міхал быў даволі добрым і шчырым чалавекам. Але пад уплывам віна пераўтвараўся ў бязмежнага свавольніка. А паколькі нападпітку быў ён амаль заўсёды...

Здарылася ў 1759 годзе з ім такая гісторыя. У тыя часы ў Менску з’явіўся вядомы ксёндз-дамініканін Аблачынскі. Аднойчы ў сваім казанні ў фарным касцёле (а яны збіралі нямала слухачоў) ён абрынуўся з жорсткай крытыкай цягі да алкаголю. Развагі пра тое, што віно даводзіць чалавека не толькі да страты розуму, але і да розных злачынстваў, падмацоўваліся прыкладамі — нібыта абстрактнымі. Але прысутным яны падаваліся пералікам таго, што пастаянна чыніў на менскіх вуліцах Валадковіч.

І раптам праз расчыненыя дзьверы касцёла пачуліся гукі нейкай дзіўнай музыкі. Слухачы з цікаўнасцю туды пасунуліся. Калі Аблачынскі застаўся ў прысутнасці хіба толькі служак і невялічкай грамады пачцівай шляхты, ён вырашыў разабрацца, што адцягнула ўвагу паствы.

Карціна, якую ўбачыў ксёндз, вельмі яго здзівіла. На бочцы мёду, якая стаяла на возе, сядзеў Валадковіч. Перад ім пад гукі бубнаў і дудак танчылі два мядзведзі, малпа і цыганы. Сябры Валадковіча і самі частаваліся, і частавалі ўсіх ахвочых раздзяліць з імі забаву.

Аблачынскі, не марудзячы, абрынуў на хлопца такую хвалю праклёнаў, што, падавалася, зараз нябёсы не вытрымаюць. Паства кінулася назад у касцёл, а ксёндз папярэдзіў свавольніка: “ Прыйдзе і на цябе Божай кары час! І ты, які сёння для блюзнерскай забавы адвабіў людзей ад прытулку Боскага, памятай! Каб сам не стаў для тых людзей прадметам страшнага відовішча!”

Ці прамаўляў гэта насамрэч Аблачынскі — або, як і многія падобныя “прароцтвы”, тыя словы прагучалі ўжо постфактум, ніхто цяпер не адкажа.

Зміцер ЮРКЕВІЧ, гісторык-архівіст

http://kimpress.by/index.phtml?page=2&id=15902